آریان پارسیان

برابر بودن ایران و اریا  و برابر بودن ایرانشهر با پارس از سند تا فرات-

 #آریان  ایران   پارسیانند ،

حمزه اصفهانی آریان (آریان گفته اوست ) را پارسی میخواند 

چهاریک زمین که نشست مردم است میان هفت مردمان بخش است هند و چین و ترک و روم و بربر و سودان و #آریان که پارسیانند 

محمد خلف تبریزی نیز در برهان قاطع  نیز همه مردم ایران را پارسیان میخواند 

«هورامان،گونه ای خوانندگی و گویندگی باشد که  ویژه پارسیان است و شعر آن به زبان #پهلوی باشد 

 برهان قاطع .محمدخلف تبریزی 

۱۰۶۲ هـ. / ۱۶۵۱ م

ازحد سند تا آب فرات بلاد فرس خواندندی یعنی شهرهای پارسی  -ولایت پارس منسوبست به پارس و این پارس منسوبست به پهلو و پهلوی بدین پهلو فارسنامه ابن بلخی

بنگریم که ابن بلخی  میگوید این پارس  و پیداست جز این پارس( استان فارس)  پارس دیگری (ایران) هم  هست

شهرستان استخر اردوان پارسیگان شاه کرد

شهرستانهای ایرانشهر

پارس پارسه هیا پثر آریی اریی چهر

داریوش بزرگ

در سرود درخت اسوریک که یادگار  اشکانی است  در گفتاگفتی که میان بز (به نمایندگی از فرهنگ  ایرانیان )  و درخت (نماینده  سورستانیان ) است  بز  در پاسخ درخت  از مردم ایران نام می اورد و انان را پارسیگ میخواند  این سروده عربی و یا یونانی نیست  و یک اشکانی انرا سروده  . بز در پاسخ درخت اثوریگ گوید

اگر این پاسخ کرام (کنم) ننگم بود گران

 واژند(گویند) پد افسانه پارسیگ مردمان

 سروود دار آثوریگ

شاید یکی از برترین نمونه ها برای شناخت ایرانیان  در اینباره این سروده  سخنور گرگان است 

کنون این داستان ویس و رامین

بگفتند آن سخندانان پیشین

هنر در پارسی گفتن نمودند

کجا در پارسی استاد بودند 

ولیکن پهلوی باشد زبانش

نداند هرکه برخواند بیانش

همیدون مردم عام و میانه

فرو خوانند از مهر فسانه

مهان و زیرکان آن را بخوانند

بدان تا زان بسی معنی بدانند

درین اقلیم آن دفتر بخوانند

بدان تا پهلوی از وی بدانند

کجا مردم درین اقلیم هموار

بوند آن لفظ شیرین را خریدار

--(ویس و رامین )

بنگریم که  سخن سخنوران پیشین را که  ویس و رامین را به پهلوی سرایده بودند  پارسی میخواند و میگوید هنر در پارسی گففتن نمودند کجا در پارسی استاد بودند ولیکن پهلوی باشد زبانش (پارسی است اما پهلوی است )

بلبل به سان مطرب بیدل فراز گل

گه پارسی نوازد و گاهی زند دری

قطران تبریزی

میبینیم که از آنجا که ایرانیان همگی خود را پارسی میدانستند و زبانهای  گوناگون خودد را همگی پارسی میدانستند برای همین  قطران هنگامی که میخواهد  از زبان پهلوی خود سخن گوید   زبان آذری را پارسی میخواند و پارسی دری را دری -

و این تنها سخن قطران تبریزی نیست بیرونی نیز خوارزمیان را  چون سغدیان گلی پارسی از بوستان پارسیان میداند 

-

«و أما اهل خوارزم، و ان کانوا غصناً من دوحه الفُرس و نبعة من سرحتهم فقد كانو مقتدين باهل السغد»

خوارزمیان مانند سغدیان شاخه ای از بستان و چشمه ای از کوهسار پارسیان است 

ابوریحان بیرونی 

--

کتاب مرزبان نامه ... بزبان طبرستان و پارسی قدیم باستان ادا کرده 

دیباچه مرزبان نامه پهلوی و زبان طبرستان را را پارسی قدیم میخواند

ناصرخسرو  نیز دیلمی  و کرمانجی خلاط و بتلیس را پارسی گوید

«مردي نشان دادند كه او را استاد علي نسائي مي‌گفتند نزديك وي شدم، مردي جوان بود، سخن به فارسي همي گفت، به زبان اهل ديلم»

ونیز گوید

«و در این شهر اخلاط به سه زبان سخن گویند: تازی و پارسی و ارمنی»

سفرنامه ناصرخسرو 

اخلاط  و بتلیس  نزدیک شهر  وان است که  کرمانجی  سخن گویند .

مقدسی نیز که  در همه  ایران زیسته  و نگاه و گوشش  بسیار به  مردمان و سخنشان بوده  و گزارشهای او از زباندانی و آگاهیش میگوید  گزارش میدهد که  همگان  زبانهای گوناگون  ایرانی را پارسی میخوانند

او ایران را به هشت  کشور(اقلیم) بخش کرده و میگوید 

-

وكلام أهل هذه الأقاليم الثمانية بالعجميّة الّا ان منها درّيّة ومنها منغلقة وجميعها تسمّى الفارسيّة 

سخن مردم این هشت کشور (ایرانشهر) به عجمی است مگر انکه برخی دری و برخی پیچیده تر است و همه انها را نام پارسی است 

بنگریم که میگوید  و جمیعها تسمی الفارسیه  همه اش را پارسی نامند  و از این سخن پیداست که نه از یک زبان که از چندین زبان  سخن میگوید  که همه مردم  دگرگونی آنها را میدانستند و با آن همه دگرگونی  و چند گونه بودن همه را روی هم پارسی مینامیدند 

وبارمينية يتكلّمون بالارمينيّة وبالران بالرانيّة وفارسيّتهم مفهومة تقارب الخراسانيّة 

به ارمنستان به ارمنی  سخن گویند  و به اران  به ارانی  و پارسیگی آنها  دانسته  و نزدیک  خراسانی است

 مقدسی

(هشداریم که سخن او درباره ارانی است  و ارانی را پارسیگی آنها میخواند  وانرا  مفهوم میخواند وگرنه پارسی دری که آشکار است )

و اگر نامه پارسی بود پارسی مطلق منویس که ناخوش بود خاصه پارسی دری - 

پندنامه کیکاووسی

از این پیداست که  تا آن زبان  نامه ها را  به  چند زبان پارسی مینوشتند و این که این زبان پارسی دری تنها یکی از پارسیهاست و زبانهای دیگر ایرانی نیز پارسی اند

بلعمی گوید

«عجم را کتابی است بیرون از اخبار، و آن را «کتاب فال » گویند... ، و اندر این معنی چنین گفته است که کسری «هامرز» را بدین جنگ فرستاد... بر آن سپاه که با هانی گرد آمده است و «هانی » به زبان پهلوی  پارسی آن بود که «بنشین ».... پس کسری بدین فال کرد و هامرز را گفت : نام تو چنین است که برخیز، و معنی نام دشمن تو ایدون است که بنشین »

و طبری درباره محمد بن البعیث الربعی  عربي که  چندی در اذربایجان  بوده  از سوی راوی میگوید گروهی از مهان و پیران  مراغه  برایم سورده هایی    از ابن البعیث  به پارسی خواندند

عن على بن الجهم، انه قال: اتى المتوكل بمحمد بن البعيث بن حلبس الربعي و حدثنى انه انشدنى بالمراغة جماعه من اشياخها اشعارا لابن ‏البعيث بالفارسيه،

 

-

قاضي صاعد اندلسی پزشک اخترشناس تاریخ نگار و فقیه سده چهار در کتاب پر اوازه اش تعریف بطبقات علوم که درباره تاریخ دانش است در آغاز نام پارسیان را می اورد و 

میگوید 

« ویژگان دانش و آنانکه مردمان و روزگارشان را میشناسند مردمان جهان را به هفت گروه بخش کرده اند نخستين مردمان : پارسیان هستند؛ میهنشان ميانه‌ي بخش آباد زمين است و مرز كشورشان سرزمين کوهستان که دربالای عراق است که در ان ماهان (مادان- مالان ) است و همدان و دینور و قم و كاشان و جز آن، و ارمنستان و دربند چسبیده بدریای آذرآپادگان (دریای طبرستان ) و زبرستان و مولتان و شابران و بیلقان و ري و طالقان و گرگان تا سرزمين خراسان همچون نيشابور و مرو و سرخس و هری و خوارزم و بلخ و بخارا و سمرقند و فرغانه و شاش و دیگر مرز و بوم خراسان و سجستان و كرمان و فارس و اهواز و سپاهان و هر چه از اینان باشد. یک كشور يك پارچه، پادشاهشان يكي، و زبانشان همه پارسي است. جز آن كه باز شناخته شوند در شمار اندكي از واژگان . و در شمار واژها و دبیره با هم یگانه اند و بازشناخته شوند در گوناگونی سخنشان همچون پهلوي و دري و جز آن از زبان‌هاي پارسی . »

طبقات الامم لویس شیخو بیروت ۱۹۱۲ ص۵و۶

مانند این سخن را مسعودی نیز اورده .

سخنورترین مردمان پارسیانند و سخنورترین پارسیان مردم پارسند(استان فارس) و شیرین سخن ترین و نرمگوترین و خوش زبانترین و شیواسخنترینشان به زبان دری مردم مرو و به زبان پهلوی مردم اهوازند و سخن موبدان به زبان موبذان است و هر کس میخواهد که در رسایی و شیوایی استاد شود باید کتاب کاروند را بخواند و هرکس که میخواهد خرد و ادب و پند اموزد شاهنامه بخواند که ان دیوان پارسیان و سخنشان و پندشان و خردشان است 

". وقد علمنا أن أخطب الناس الفرس وأخطب الفرس أهل فارس، وأعذبهم كلاما وأسهلهم مخرجا وأحسنهم دلّا وأشدهم فيه تحكما، أهل مرو، وأفصحهم بالفارسية الدريّة، وباللغة الفهلوية، أهل قصبة الأهواز، فأما نغمة الهرابذة ، ولغة الموابدة ، فلصاحب تفسير الزمزمة .

قالوا: ومن أحبّ أن يبلغ في صناعة البلاغة، ويعرف الغريب، ويتبحر في اللغة، فليقرأ كتاب كاروند. ومن احتاج إلى العقل والأدب، والعلم بالمراتب والعبر والمثلات ، والألفاظ الكريمة، والمعاني الشريفة، فلينظر في سير الملوك. فهذه الفرس ورسائلها وخطبها والفاظها، ومعانيها. 

جاحظ. ‏"البيان والتبيين"

لحن اورامان و بیت پهلوی 

زخمهٴ رود و نوای خسروی 

بندار رازی

خرگه ترک و وثاق ترکمان بینی همه 
آنکه بودی مر عرب را خیمه کردان را کیان.

عسجدی 

ثقات اینگونه روایت کرده اند که اغاز امدن ترک ان بود که قبایل قره خطا ازبلاد چین و دیار مشرق به قیالیق و بلاساغون بیرون امدند قاضی جوزجانی منهاج سراج

در مجمل التواريخ اید

قباد. پسر فیروز بودست، و پارسیان او را کواد پریر آیین دش ، گفتندی.

نمونه اینها بسیارست و پر پیداست که پارسی کیست؟ ازین رو آیا تنها دری زبانان پارسی اند؟

پیداست که هرگز یهود و ارمنی و سوریان را پارسی نگویند،آنان را ایرانی میگفتند

#پارسی گروه «#پشتو_بلوچ_دیلم_تالش_کرد_لر_دری_زبان» است

وقال عبد الله بن المقفع: لغات الفارسية الفهلوية، والدرية، والفارسية، والخوزية، والسريانية. فاما الفهلوية، فمنسوب إلى فهله، اسم يقع على خمسة بلدان وهي أصفهان والري وهمدان وماه نهاوند وأذربيجان. واما الدرية: فلغة مدن المدائن وبها كان يتكلم من بباب الملك وهي منسوبة إلى حاضرة الباب. والغالب عليها من لغة أهل خراسان والمشرق، لغة أهل بلخ. واما الفارسية، فيتكلم بها المؤابدة والعلماء وأشباههم وهي لغة أهل فارس. واما الخوزية، فيها كان يتكلم الملوك والاشراف في الخلوة ومواضع اللعب واللذة ومع الحاشية. واما السريانية. فكان يتكلم بها أهل السواد. والمكاتبة في نوع من اللغة بالسرياني فارسي.

ابن ندیم الفهرست 

ازحد سند تا آب فرات بلاد فرس خواندندی یعنی شهرهای پارسی  - فارسنامه ابن بلخی

گشتاسپ هفت گروه از مَهان براورد وآنان را بزرگان نامید بهگابیذ پهلو   بماد دَهستان(گرگان) قارن پهلو بماه نهاوند ،،سورن پهلو به سجستان واسفندیار به ری 

تاريخ الطبري ص ٤٠٥

چهارتا یاد شده 

دهستان  میان گرگان و گرگانج

مَهان-ماهان=اشراف

پهلوی =پارسی

دینوری در اخبار الطوال میگوید 

پیروز ( پدربزرگ انوشیروان ) بر کشورش مردی از بزرگ دستورانش به نام سوخر ( ثوخرا - زرمهر - سوفرا - پسر زرمهر هزارافت از خاندان کارن پهلو -) جانشین گمارد که جاه کارن داشت 

‏"وخلف ( فیروز ) على ملكه رجلا من عظماء وزرائه، يسمى ثوخر، وتدعى مرتبته قارن،"

شهمردان بن ابی الخیر ، در نزهت نامه  پارسی را پهلوی خواند و نویسد : 
« از بناهای عظیم طاق کجین گرگان است و در تواریخ و سرود نامه ی پهلوی بسیار بیاید و کی آباد کجین خوانند »

فردوسی نیز ایران را پارس و بهرام  چوبین را پارسی میخواند

به جنگ آوری پارسی لشکری

زنی خیمه در مرغزار هری

سپهدار آمد ز پرده سرای

درفشی درفشان به سر بر بپای

چو فغفور چینی بدیدش بتاخت

سمند جهان را بخوی در نشاخت

بپرسید و گفت از کجا رانده‌ای

کنون ایستاده چرا مانده‌ای

شنیدم که از پارس بگریختی

که آزرده گشتی وخون ریختی

چنین گفت بهرام کین خود مباد

که با شاه ایران کنم کینه یاد

من ایدون به رزم آمدم با سپاه

ز بغداد رفتم به فرمان شاه

چو بشنید فغفور برگشت زود

به پیش پدر شد بگفت آنچه بود

شنید آن سخن شاه شد بدگمان

فرستاده را جست هم در زمان

یکی گفت خراد برزین گریخت

همی ز آمدن خون ز مژگان بریخت

چنین گفت پس با پسر ساوه شاه

که این بدگمان مرد چون یافت راه

وزان پس فرستاد مرد کهن

به نزدیک بهرام چیره سخن

بدو گفت رو پارسی را بگوی

که ایدر بخیره مریز آبروی

همانا که این مایه دانی درست

کزین پادشاه تو مرگ توجست

به جنگت فرستاد نزد کسی

که همتا ندارد به گیتی بسی

تو را گفت رو راه بر من بگیر

شنیدی تو گفتار نادلپذیر

اگر کوه نزد من آید به راه

بپای اندر آرم بپیل و سپاه

چو بشنید بهرام گفتار اوی

بخندید زان تیز بازار اوی

چنین داد پاسخ که شاه جهان

اگر مرگ من جوید اندر نهان

چوخشنود باشد ز من شایدم

اگر خاک بالا بپیمایدم

فرستاده آمد بر ساوه شاه

بگفت آنچ بشنید زان رزمخواه

بدو گفت رو پارسی را بگوی

که چندین چرا بایدت گفت وگوی

چرا آمدستی بدین بارگاه

ز ما آرزو هرچ باید بخواه

فرستاده آمد ببهرام گفت

که رازی که داری بر آر از نهفت

که این شهریاریست نیک اختری

بجوید همی چون تو فرمانبری

بدو گفت بهرام کو را بگوی

که گر رزمجویی بهانه مجوی

گر ایدون که‌ با شهریار جهان

همی آشتی جویی اندر نهان

تو را اندرین مرز مهمان کنم

به چیزی که گویی تو فرمان کنم

ببخشم سپاه تو را سیم و زر

کرا درخور آید کلاه و کمر

سواری فرستیم نزدیک شاه

بدان تابه راه آیدت نیم راه

ور ای دون که ایدر به جنگ آمدی

بدریا به جنگ نهنگ آمدی

چنان بازگردی ز دشت هری

که برتو بگریند هر مهتری

ببرگشتنت پیش در چاه باد

پست باد و بارانت همراه باد

بیور اسپش همی خواندند

چنین نام بر پهلوی راندند

کجا بیور از پهلوانی شمار

بود بر زبان دری ده‌هزار

بنگریم فردوسی در داستان اژدهاک چه گفته 

چو گرد آمدی مرد از ایشان دویست

بر آن سان که نشناختندی که کیست

خورشگر به ایشان بزی چند و میش

‌بدادی و هامون گرفتند پیش

کنون کرد از تخمه دارد نژاد

‌کز اباد ناید بدل برش یاد

خورشگر بدشان بزی چند و میش بداد = برای گذران روزگار به انان گله ای بز و میش داد  و اینچنین  گفته 

یکی را به جان داد زنهار و گفت

نگر تا بیاری سر اندر نهفت

نگر تا نباشی به آباد شهر

تو را از جهان دشت و کوه است بهر

بدیشان گله ای بز و میش میداد و میگفت به دشت و کوه روید و کنون کردان که به  ابادی ده و شهر نمی ایند از ان تخمه هستند

 

پس پارسیانی (ایرانیانی که ارمنی و سامی نیستند ) که در کوه و دشت گرمسیر و سردسیر روند و بیشتر بز و میش پرورند  و  آنان را به رم هایشان(رم=قبیله)  میشناسند  و نه ده و شهر،  آنان را کرد گویند  ؟

 ۱- بز و گوسفند دارد ۲- در شهر و ده نیست ۳- در کوه و دشت است 

گروهی نادان گفته اند کرد چوپان است این نادانان ندانسته اند که چوپان در شهر و ده نیز می نشیند -

و هیچ کسی چوپان عرب و ترک و هندی را کرد نگفته و این چیزیست که در پیشگفتار بدلیسی نیز امده 

در نویسه های شاهنامه  پس از سده هفت یک بیت پس از این دو بیت افزوده اند که اگرچه ساختگی است اما از انجا که نشان میدهد ان زمان در سر مردم ان روزگار کرد که بوده ان را می اوریم 

خورشگر به ایشان بزی چند و میش

‌بدادی و هامون گرفتند پیش

کنون کرد از آن تخمه دارد نژاد

‌کز اباد ناید بدل برش یاد

بود خانه هاشان همه از پلاس

ندارند در دل ز یزدان هراس

ونهاوند والكرج والبرج


--

فردوسی جای دگر نیز گوید

یکی لشکری کرد بد پارسی

فزونتر ز گردان او یک به سی

سپاهی ز اصطخر بی‌مر ببرد

بشد ساخته تا کند رزم کرد

به نیکی ز یزدان همی جست مزد

که ریزد بر آن بوم و بر خون دزد

چو شاه اردشیر اندرآمد به تنگ

پذیره شدش کرد بی‌مر به جنگ

یکی کار بد خوار ، دشخوار گشت

ابا کرد کشور همه یار گشت

در نامه  توسر نیز پارس را همه ایران مینامد

 چون ملک ایرانشهر بگرفت جمله ابنای ملوک و بقایای عظما و سادات و اشراف اکناف به حضرت او جمع شدند و از شکوه و جمعیت ایشان اندیشه کرده و به وزیر خویش ارسطاطیس نامه نوشت... من می‌خواهم به هند و چین و مشارق زمین رَوَم و اندیشه می‌کنم که اگر بزرگان فارس زنده گذارم در غیب من از ایشان فتنه‌ها تولد کند و از تدارک آن عسیر شود و به روم آیند و تعرض ولایت ما کنند [و ارسطور در پاسخ نوشت] رای آن است که مملکت فارس را موزّع گردانی به ابنای ملوک ایشان، و به هر طرف یکی را پدید کنی و تاج و تخت ارزانی داری و و هیچ کس را بر هم دیگر توفق و فرماروایی ندهی تا هر یک در مسند ملک مستند به رای خویش بنشیند... اسکندر چون بر جواب واقف شد رای بر آن قرار گرفت که اشارت ارسطاطیس بود و ایرانشهر را بر ابنای ملوک ایشان قسمت کرد و ملوک‌الطوایف نام نهادند» (ابن مقفع، در نامه  تنسر، 1392: 43).

 بنگریم که    فارس ،  برابر ایرانشهر   است  و فارس در بزرگان فارس نیز  برابر بزرگان  ایرانشهر است  و این نه تنها در نامه توسر است که در همه نبیگها چنین است

-

ترا مینمایم که زمین چهار قسمت دارد یک جزو زمین ترک میان مغارب هند تا مشارق روم  ویکزجزو میان روم و قبط و بربر  و جزو سوم میان سیاهان از بربر  تا هند  و جزو چهارم  این زمین که منسوب است به پارس و لقب بلاد الخاضعین  میان جوی بلخ تا اخر بلاد اذرپایگان  و ارمینیه  فارس و فرات و خاک عرب  تا عمان و مکران و از انجای تا کابل و تخارستان  ...  و پادشاهی از عهد ایرج بن افریدون پادشاهان مارا بوده است  .. و مردم ما اکرم خلایق و اعز و سوارکاری ترک و زیرکی هند و خوبکاری و صنعت روم  ایزد تبارک ملکه  در مجموع در مردمان ما افرید - 

«و مردم ما اکرم خلایق و اعزّ، و سواری ترکان و زیرکی هند و خوبکاری و صناعت روم ایزد تبارک ملکه مجموع در مردمان ما آفرید. زیادت از آن‌که علی الانفراد ایشان را است و از آداب دین و خدمت پادشاهان آنچه ما را داد ایشان را محروم گردانید. صورت و موها و الوان ما بر اوسط آفرید نه سواد  غالب و نه صفرت  و نه شقرت  و موی‌های سر و محاسن ما نه جعد به افراطِ زنگیانه و نه فرخال ترکانه

-

گزارش مسعودی از کردان انان را در همه ایرانشهر یاد میکند نه انکه تنها یک سو باشند 

و کردان نزد پارسیان زادگان گرد اسفندیار منوچهرگانند و انان بارزنگان و شوهگان و شاذنگان و نشاوره پاذیگان و لران و گورَ گان و جاوان (جافان)و بارسیان و گلالیه و چاپارگه و جروغان و کیکان وماجردان و هذبانیه و دیگرانند كه در فارس و كرمان وسجستان و خراسان و اصبهان و کرج ابی دلف و کهستان ماهان ماه نهاوند و ماه دینور و ماسبذان و همدان و شهرزور و دژاباد چامگان و آذربادگان و ارمنستان و اران و پیلگان (بیلقان) دربند و جزیره و شام و دگر مرزهایند 

-

مسعودی 

استخری (در گذشت 346 هجری) درباره کردان  و کردان استان فارس می‌نویسد: رم های کردان بیش از آن است که در شمار آید و گویند کی در پارس پانصد هزار خانواده بیش باشد ، کی در زمستان و تابستان به چراگاه نشینند.( المسالک و الممالک، ص 97 )

از بخت و کیان خود بگذشتم و پَردَختم

چون کُرد بماندستم تنها من و این باهو

رودکی

باهو=باسو/بازو-چوبدستی را بازو گوید.

بینیت همی بینم چون خانه کردان

آراسته همواره به شیراز و به رُخبین

عماره مروزی

بخارا خوشتر از لوگر خداوندا همی دانی

ولیکن کرد نشکیبد ازین دوغ بیابانی .

غزالی لوکری خراسانی سخنور دربار سامانی

ا.

بادیه نشینان عرب را اعراب میگویند(این جمع عرب نیست)

طبري در تفسيرش از  گفتگویی درباره آیه ای قرانی  یاد میکند و میگوید 

 :(قال مجاهد هم أعراب فارس..قلت يا أبا عبد الرحمن وهل للفرس أعراب؟ قال ..نعم الكرد هم أعراب الفرس

آنان اعراب  پارسند گفتم آیا پارسیان را اعراب است گفت آری کردان آعراب پارسیانند

(هشداریم  سخن درباره پارسیان  دشتبان و کوهیار است  پشتون و کرمانج و کلهر و فیلی و لک و لر و گوران و شول و دیلم وبلوچ  و پنج رم فارس و کوچان کرمان  و همه اینان بشمار  کردانند و همه اینان پارسی)

همین سخن را نیز ابونعیم اصفهانی از همان کسان یاد میکند 

عن مجاهد : (ستُدعَون إلى قومٍ أُولي بأسٍ شديدٍ ) قال: هم أعراب فارس، وهم الأكراد ". (ذكر أخبار إصبهان،ج 1، ص 7). أبو نعيم الأصبهاني ت 430 هجري

-

متنبی نیز ابن عمید و شیوایی سخنش را در نزدیکی شیراز میستاید و با یادکرد سخنوری بادیه نشینان عرب که انان را اعراب مینامند درباره ابن عمید میگوید 

خلقَ اللهُ أفصحَ الناسِ طُرّاً

في مَكانٍ أعرابُهُ أكرادُهْ

خداوند سخنور ترین مردمان را جاییی افریده که اعرابش کردانند 

میگوید همانگونه که اعراب ، عرب های بادیه نشینند و سخنورترین هستند کردان نیز که پارسیان کوه و دشت نشینند سخنورترین مردم جهانند و این ابن عمید پارسی کردی که سخنورترین است 

هم مسعودی و هم ابن حوقل گویند ری و قم و کاشان و نهاوند و دینور و کرج (اراک ) و اصفهان سرد سیر و گرمسیر کردان است و در همدان نوشته ایست که درباره سردسیر و گرمسیر کردان است 

وتوجد فى الساحة عن يسار الطريق من الرى الى همذان كتابة مشتبكة وهى مصائف الاكراد ومشاتيهم، - والجبال تشتمل على مدن مشهورة ومعظمها همذان والدينور واصبهان وقم ولها مدن أصغر من هذه مثل قاسان ونهاوند والكرج والبرج

توماس هاید نویسنده تاریخ دین کهن پارسیان Historia Revolutionis veterum Persarum (1700) 

درباره پارسی دری چنین نوشته:« زبان دری زبان  نوشتاری و ادبی والا است که در سراسر شاهنشاهی  پارسه در نامه  و نبیگها بدان بنویسند. و زبان گفتار  پارسی  آزادانه گوناگون  است  وو نه در نامه های  میان شهری. پارسی گفتار   بیشتر  بومی  است و یک زبان گویش های گوناگون دارد.»

ابوریحان بیرونی میگوید ایرانشهر : خراسان و عراق و کوهستان و فارس همگی ش ایران شهر است

همچنین میگوید که عراق را دل ایران شهر میگویند یعنی قلب کشور پارس ...و ان خراسان وسجستان وكرمان ومكران وأصبهان وجيلان وسندان وجرجان وأذربيجان وأرمنان، است و همه اینها همه اش ایرانشهر است

: از افریدون که از جباران پارسیان بوده است حکایت کنند که زمین را بخشش بسه قسم کرده است بمیان سه فرزند. پارۀ مشرقی را که اندر او ترک و چین است پسرش را داد تور. و پارۀ مغربی که اندر او روم است پسرش را داد آنکه سلم نام بود. و پارۀ میانگین که ایرانشهر است، ایرج را داد

التفهیم بیرونی –: 420 ق / 1029 م {23}ص 194

درنامه تنسر نیز امده

--

و چون ( اسکندر ) ملک ایرانشهر بگرفت جمله ابنای ملوک و بقایای عظما و سادات و اشراف اکناف به حضرت او جمع شدند و از شکوه و جمعیت ایشان اندیشه کرده و به وزیر خویش ارسطاطیس نامه نوشت... من می‌خواهم به هند و چین و مشارق زمین رَوَم و اندیشه می‌کنم که اگر بزرگان فارس زنده گذارم در غیب من از ایشان فتنه‌ها تولد کند و از تدارک آن عسیر شود و به روم آیند و تعرض ولایت ما کنند [و ارسطور در پاسخ نوشت] رای آن است که مملکت فارس را موزّع گردانی به ابنای ملوک ایشان، و به هر طرف یکی را پدید کنی و تاج و تخت ارزانی داری و و هیچ کس را بر هم دیگر توفق و فرماروایی ندهی تا هر یک در مسند ملک مستند به رای خویش بنشیند... اسکندر چون بر جواب واقف شد رای بر آن قرار گرفت که اشارت ارسطاطیس بود و ایرانشهر را بر ابنای ملوک ایشان قسمت کرد و ملوک‌الطوایف نام نهادند» ( نامه تنسر، 1392: 43).

--

...

مسعودی نیز گوید

پارس مردمی ست سرزمینش کوهستان ماهان ( ماه همدان و دینور و ماسبذان و شهرزور و کوهستان همانگونه که میگوید کوه زاکروس است ) و اذربایجان تا برسد به ارمنستان و اران و بیلقان و دربند و طبرستان و مسقط و شابران و جرجان و نیشابور و هرات و دیگر سرزمین خراسان و سیستان و کرمان و فارس و اهواز و دیگر سرزمینهای پارسی است یک کشور و یک پادشاهی و یک زبان است مگر اینکه اندکی در پاره ای واژگان گوناگونی دارند زبانشان یکیست و نوشتارشان یکیست مگر انکه اندکی دگرگون باشد مانند پهلوی و دری و اذری و دیگر گویشهای پارسی -

و حدود این سرزمین شریف نسبت به دیگر سرحدات از هند است تا از عراق برسد به حجاز و تا برود به شام و نصیبین الی دیار خراسان و نهر بلخ و فرارودان خراسان و تمام بلاد جبال و باقی کوهستان و تمام عراق و اطرفاش و انچه بابل را فراگرفته و این سرزمین بهترین همه هفت کشور و بزرگترین و نفیسترینش است

و سرزمین عراق دل ایران شهراست

شاعرشان در اسلام میگوید

ایران و پارس را به مردانگی شاهسوار سرزمین ها قرار دادیم و بهترین نعمتها را بردیم

به قولی معنی ایران شهر به معنی سرزمین خوبان و بزرگزادگان برگزیده است چرا که ایر به پارسی باستان اسمی جامع خیر و فضل و نیکویی ست واز اینرو به سرور اتشکده سرور نیکان و یا ایربذ یا هیربذ گفتند

و اریان شهر و اریان جمع و مفردش اریاست ۴

التنبيه والإشراف ص ٣٠ تا ٣٥

المسعودي

تصحيح: عبد الله إسماعيل الصاوي

الناشر: دار الصاوي - القاهرة"

: زبان مردم این هشت اقلیم( ایرانشهر ) عجمی است، برخی از آنها دری و برخی بسته است . همگی آنها فارسی نامیده میشوند

ص 379:خراسان ... این سرزمین اسلام بند ترکان ر سپر بازدارنده غزها و ترساننده رومیان و ناز مسلمانان است،-

احسن التقاسیم مقدسی – عربی: 375 ق / 985 م {21}

ص 377

خراسان به فرمان اسپهبذ باذوسبان و چهار مرزبان است و هر مرزبان در یک کوست خراسان جای دارد ؛ یک کوست خراسان ازآن مرزبان مروشاهجان وشهرستان های آن و یک کوست از آن مرزبان بلخ و طخارستان و کوست دیگر ازآن مرزبان هرات و بوشنج و بادغیس و سجستان میباشد؛ و دیگر کوست ازآن مرزبان فرارودان است...

مسالک و ممالک ابن خردادبه – عربی: 231 – 272 ق / 845 – 885 م {7}ص 23:

----

بند 123- 126: و آفتاب برآمدن را باختر خواندند و فروشدن را خاورخواندند و شام و یمن را مازندران خواندند و عراق و کوهستان را سورستان خواندند. و ایرانشهر از روذ وخش است تا روذ مصر.

تاریخ طبری – عربی: 302 ق / 914 م {12}

ظهوری سراینده خراسانی میگوید

چون پارسیان بخود ننازند

ازتست که از منست سلمان

‏"وقيل لفارسي: فيم تقلب الناس، فقال بالفارسية أش نياز واز، أي من الفقر والحرص،"

از این ناحیت تا جروس... قصدی و تاختنی نکرد. ( تاریخ بیهقی )

در دانشنامه حکیم میسری نیز امده

چو بر پیوستنش بر، دل نهادم 

فراوان رای‌ها بر دل گشادم

که چون گویمش من، تا دیر ماند

وُ هر کس دانشِ او را بداند

بگویم تازی ار نه پارسی نغز

ز هر در، من بگویم مایه و مغز

و پس گفتم زمین ماست ایران

که بیش از مردمانش پارسی دان

وگر تازی کنم نیکو نباشد

که هر کس را ازو نیرو نباشد

دری گویمش تا هر کس بداند

و هر کس بر زبانش بر براند

من این گفتار را اندام دادم

و دانش‌نامه  آنرا  نام دادم

بیانجامید دانش‌نامه من

برآمد زو مراد و کامه من

هر آن كز نامه من شاد گردد

نبايد كاين برو چون بار گردد

این مشتی از خروارهاست  آیا با اینهمه میتوان ایرانیان را اینچنین که در زمان ما کرده اند از همدگر جدا کرد ؟ 

  گواهی دگر  از طبقات امم قاضی صاعد اندلسی و سنی ملوک الارض حمزه اصفهانی